Τά όνόματα τών νικη τών — τών Όλυμπιονικών — τά φώναζε ό κήρυκας κι’ άμέσως μετά έλεγε τό δνομα τοΰ πατέρα τους καί της πατρίδας τους. Γιά βραβείο έπαιρναν ένα άπλό στεφάνι άπό ελιά, μά ή δόξα τους ήταν άφάνταστα μεγάλη καί άντανακλοΰσε στήν οίκογένειά τους καί στήν πόλη τους. Ή ΆΘήνα έδινε γι’ άνταμοιβή στούς πολίτες πού είχαν Θριαμβέψει στήν’Ολυμπία «συντήρηση στό πρυτανείο»48. Δέν έλεγαν, έξ άλλου, πώς κάποια πόλη γιά νά ύποδεχτη μ* έναν πρωτότυπο τρόπο έναν Όλυμπιονίκη, δταν γύριζε νικητής, δέ δίσταζε νά γκρεμίση ένα μέρος άπό τά τείχη της γιά νά μπορέση νά περάση άπό μιά πόρτα δπου κανένας δέν εϊχε άκόμη περάσει; Οί λατρευτικές έκδηλώσεις της πόλης τους καί οί λατρευτικές έκδηλώσεις τών πανελληνίων ιερών ήταν άρκετές γιά νά ικανο ποιήσουν τις Θρησκευτικές ανάγκες τοΰ έλληνικοΰ λαοΰ; Β έ βαια, ένας Αθηναίος μποροΰσε νά έχη μιά πραγματική λατρεία γιά τή θεά Άθηνα, δπως κι ό Ιππόλυτος, στήν όμώνυμη τραγωδία τοΰ Εύριπίδη τρέφει γιά τήν Ά ρ τεμ η μιά εύσέβεια σχεδόν μυστι κιστική, άλλ* ό ^Ιππόλυτος εϊναι συγχρόνως ορφικός.
'Η ζωή τών χωρικών αλλάζει σιγά - σιγά άπό τήν επαφή τονς μέ τούς έφήβονς, γίνεται πιό πο λιτισμένη: σννήθειες τής πόλης μπαίνουν στή ζωή τονς, δημιονργώντας καινούργιες άνάγκες, πού τά μνημεία έχουν τή σφρα γίδα τονς*4. *** Ό οπλίτης, ό βαριά οπλισμένος πεζός τής Σπάρτης καί τής Α θήνας, πού θά κρατήση τήν υπεροχή του στά πεδία τών μαχών ολόκληρο τόν πέμπτον αιώνα καί λίγα χρόνια τοΰ τετάρτου, έχει μιά πανοπλία πού τήν άποτελοΰν δπλα άμυντικά καί επ ι θετικά. *5. *Η άττική περικεφαλαία τοΰ πέμπτου αιώνα ( κ ρ ά ν ο ς) Ο ΠΟΛΕΜΟΣ 307 «ϊναι λιγότερο βαρεία άπό τήν περικεφαλαία παλαιότερων επο χώ ν κι* είναι στολισμένη μέ μιά χαίτη λιγότερο τρομαχτική. Ά π ο τελ εϊτα ι άπό τήν κορυφή του κρανίου πού εΐναι άπό δφασμα, άπό Ινα ήμισφαίριο μεταλλικό πού Ιχει Ινα λοφεΐο, πού άπομιμεΐται τήν καμπυλότητα, καί πού Ιχει προεξοχές, γιά νά προφυλανε τ ά μάγουλα καί καμμιά φορά τή μύτη καί τό σβέρκο.
Μετά άπό τόν έξαγνισμό, τραβούσαν κλήρο γιά νά κανονίσουν τή σειρά μέ τήν οποία θά παριστάνονταν τά έργα τών άνταγωνιστών. Στήν άρχή κάθε έργου ενας κήρυκας σαλπίζει μέ τή σάλ πιγγα. Ά ν καί ή γιορτή έχη θρησκευτικό χαρακτήρα, τό κοινό έκδηλώνει μέ θόρυβο τά συναισθήματά του. Χειροκροτεί ή σφυ ρίζει ή χτυπάει τά πόδια του40. Μερικοί ποιητές, καθώς μάς λένε, Η Θ Ρ Η Σ Κ Ε ΓΤΙΚ Η ΖίΠΙ. ΤΟ ΘΕΑΤΡΟ 255 -πλήρωναν μερικούς μέ δικά τους λεφτά γιά νά χειροκροτούνε στο θέατρο. ’Απορούμε έπίσης πολύ μέ τήν υπερβολική ελευθερία της αρχαίας κωμωδίας, άλλά δέν πρέπει νά ξεχνάμε τόν ειδικότερο χαρακτήρα της λατρείας τοΰ Διονύσου. Τά Διονύσια άρχιζαν μέ τήν πομπή πού ό φαλλός ήταν ή σημαία τους: δσο γιά τόν κ ώ μ ο άπ* δπου προήλθε ή κωμωδία, τόν χαρακτήριζε πάντα μιά πλημμύρα χωρίς χαλινό, πού ήταν κάτι περισσότερο άπό ευθυμία.
Βρήκαν μέ τίς. άνασκαφές στήν Α τ τική, στή Βουλιαγμένη, κοντά στο ιερό του Απόλλωνος Ζωστήρος, ένα σπίτι μέ περιστύλιο, πού φαίνεται πώς είναι του τετάρτου αι ώνα. Βρήκαν επίσης στήν Αγορά τηςάρχαίας Αθήνας ένα μεγάλο οικοδόμημα μέ στοές, τής ίδιας έποχής23* πρόκειται δμως γιά ιδιωτικές κατοικίες; Είναι πολύ άμφίβολο. Θά ήταν δημόσια μάλλον κτίρια, πού θά χρησίμευαν σάν έδρα γιά ορισμένους συνάρχοντες τών άρχόντων της πόλης. Ξέρουμε πώς άπό τόν τέταρτο τουλάχιστον αιώνα, ύπάρχουν στήν Αθήνα μεγάλες κατοικίες γιά πολλές οικογένειες, άνά- 30 Ο ΔΗΜΟΣΙΟΣ ΚΑΙ ΙΔΙΩΤΙΚΟΣ ΒΙΟΣ ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ λογες μέ τις σημερινές πολυκατοικίες, άφου δ ρήτορας Αισχίνης μας λέει: *Οταν σ ’ ενα σπίτι κατοικούν πολλοί ενοικιαστές μαζί, το λέμε σ υ ν ο ι κ ί α, και Κταν κατοική ενας, τό λέμε ο ι κ ί α.
Καμμιά γυναίκα δέν έπαιζε στίς τραγωδίες ή στίς κωμωδίες. 'Όλους τούς γυναικείους ρόλους τούς έπαιζαν άντρες, που φοροΰσαν μάσκα, κι* έτσι δέν φαινόταν καί πολύ παράξενο το πράγμα. Άφοΰ γινόταν ό τριπλός κατάλογος μέ τούς χορηγούς, τούς ποιητές καί τούς πρωταγωνιστές, χρειαζόταν νά κάνουν ομάδες άπ* αύτούς, δηλαδή νά δώσουν σέ κάθε ποιητή ένα χορηγό κι ένα πρωταγωνιστή. Γινόταν συνέλευση τής ’Εκκλησίας τοΰ Δήμου, έβαζαν τά ονόματα αύτών, πού είχαν όριστή γιά χορηγοί σέ μιά στάμνα κι ό κλήρος δριζε τή σειρά μέ τήν οποία θά φωνάζαν καθέναν άπ’ αύτούς νά διαλέξη τόν ποιητή του.
Ί σ ω ς έκαναν ήδη στό σύλλογο τών έφήβων τή διαίρεση τους σέ πεζούς καί ίππεΐς, άλλ’ αύτό δέν είναι βέβαιο* αύτό πού είναι βέβαιο είναι δτι ο κοσμητής έπρεπε νά φροντίση νά κάμη τούς έφήβους καλούς ίππεΐς καί νά τούς μάθη νά τοξεύουν, ένώ ήταν καβάλα έπάνω στά άλογά τους. 21 Έ τ σ ι πέρνα ό πρώτος χρόνος, πού δταν τελειώνη «γίνεται μιά συγκέντρωση τοΰ λαοΰ στό θέατρο, δπου οί έφηβοι περνάνε γιά έπιθεώρηση γιά τίς κινήσεις κανονικής τάξης.
Ό Κίμων, ό γιός τοΰ Μιλτιάδη, διέθετε τά πλούτη του καί τά λάφυρα άπό τίς έκστρατεΐες του γιά τό καλό τών συμπολι τών του. Άφαίρεσε τούς φράχτες άπό τά κτήματά του, γιά νά μποροΰν οί μέτοικοι κι οί φτωχοί ’Αθηναίοι νά μαζεύουν τούς καρπούς τους καί κάθε μέρα πρόσφερε ενα άπλό άλλά ικανοποιη τικό γεΰμα σέ πολλούς φτωχούς· έκανε έτσι τό σπίτι του ένα «κοινόν πρυαανεΐον» μάς λέει ό Πλούταρχος σκεπτόμενος τή συνήθεια νά τρέφουν στό Πρυτανεΐον τούς πολίτες πού είχαν μιά ιδιαίτερη άξια. ’Ακόμη ό Κίμων έδινε εντολή στούς πλούσιους νέους πού τοΰ χρησίμευαν σά σωματοφυλακή νά άλλάζουν τά ροΰχα τους μέ ’Αθηναίους ήλικιωμένους καί κακοντυμένους, πού συναντοΰσαν στό δρόμο τους, καί νά μοιράζουν νομίσματα σέ φτωχούς ντροπαλούς, στή δημόσια πλατεία43.
Αύτά τά τείχη είχαν σάν άποτέλεσμα νά κάμουν τήν πόλη καί τό λιμάνι της ένα μοναδικό φρούριο, πού ήταν εύκολο νά ύπερασπιστή άπό επιθέσεις, κι έπέτρεπαν συγχρόνως στούς ’Αθηναίους νά άνεφοδιάζωνται, άφου τό μεγαλύτερο μέρος άπό τά εφόδιά τους έφτανε άπό τή θά λασσα. Έ τσι, σύμφωνα μέ τό σχέδιο του Περικλή, ένώ ή ’Αθήνα είχε τήν κυριαρχία στή θάλασσα, έμενε προστατευμένη άπό κάθε επίθεση άπό μέρος τών Πελοποννησίων* οί Λακεδαιμόνιοι κι οί σύμμαχοί τους μπορούσαν νά ερημώσουν τήν ’Αττική, νά κόψουν τ’ άμπέλια καί τις ελιές* προφυλαγμενη μέσα στις οχυρώσεις της, ή ’Αθήνα εξακολουθούσε νά εφοδιάζεται άπό τόν Πειραιά κι ό πολεμικός της στόλος κατάφερνε σκληρά χτυπήματα στούς εχθρούς. Ό ΙΙειραιάς, δπως καί τά οχυρωματικά έργα τής ’Αθήνας, οργανώθηκε άπό τό Θεμιστοκλή. Καθώς μας πληροφορούν οί αρχαίοι, γιά νά τον οικοδομήσουν, κάλεσαν τό γεωμέτρη καί φιλό σοφο 'Ιππόδαμο τό Μιλήσιο, πού θά γίνη ό πατέρας αύτών τών Η ΠΟΛΗ ΚΑΙ Η ΤΠΑΙΘΡΟΣ 17 πολεοδομικών σχεδίων, πού λέγονταν γεωμετρικά, δπου δλοι οι δρόμοι κόβονται κατ’ ορθή γωνία καί άφήνοντας νησίδες γιά κατοικία, τετράγωνες πάντα ή ορθογώνιες.
Τό έτος της ύπηρεσίας τους άρχίζει δυό μήνες μετά άπό τήν άρχή τοΰ πολιτικοΰ έτους, τό Βοηδρομιώνα. Κοσμητής καί σω φρονιστές «άρχίζουν τή δουλειά τους πηγαίνοντας τούς έφήβους νά έπισκεφθοΰν τά ιερά τής ’Α ττικής (πού πρόκειται νά ύπερασπιστοΰν), μετά πηγαίνουν στόν Πειραιά, δπου φρουροΰν άλλοι τή Μουνιχία, άλλοι τήν ’Ακτή. Ό σωφρονιστής παίρνει τά χρή ματα γιά τούς έφήβους τής φυλής του (τέσσερεις οβολούς τήν ήμέρα γιά κάθε έφηβο) καί άγοράζει δ, τι χρειάζεται γιά τήν κοινή τροφή δλων, (τρώνε κατά φυλές) 20».
Έ κ τό ς άπ’ αύτό τό σώμα τών πεζών τοξοτών, ύπάρχει έπί σης τό σώμα τών ί π π ο τ ο ξ ο τ ώ ν. Δέν πρέπει νά μπερδεύουμε μ* αύτά τά δύο σώματα τούς Σκύθες τοξότες, πού τούς άγόρασε γιά πρώτη φορά ή ΆΘήνα, δταν ίδρυσε τήν πρώτη της ναυτική, συμμαχία τό 477. Αύτοί οί δούλοι, πού δέν είναι Έλληνες, είναι, ή άστυνομία τής Α θήνας, κυρίως στά δικαστήρια, στήν Εκκλησία, τοΰ Δήμου καί στίς συνελεύσεις κάθε είδους* δέν είναι στρατιώ τες άλλά άστυνομικοί.
Ό θ ώ ρ α ξ, τ ίς περισσότερες φορές μπρούτζινος, άποτελεΐται άπό δύο πλάκες — μ ιά γ ιά μπρός καί μιά γιά πίσω — πού συνδέονται μεταξύ τους μέ άγκράφες ή μέ άγκιστρα* φτάνει λίγο κάτω άπό τή μέση, άφήνοντας. τούς μηρούς σχεδόν τελείως άπροστάτευτους. Συχνά τόν επάνω μέρος τών μηρών σκεπασμένα μ 9 ενα ροϋχο σφιχτό γύρω άπό τό σώμα τους, που φτάνει μέχρι τά γόνατα ή ενα χιτώνα, κοντό* τά πόδια τους τά προστατεύουν καμμιά φορά μποτίνια~ τό κεφάλι τους τό προστατεύει μιά έλαφριά περικεφαλαία ή ενας σκούφος παρόμοιος μέ τό θρακικό· κανονικά, οι τοξότες δέν έχουν αμυντικά δπλα' έχουν κρεμασμένη τή φαρέτρα στή ράχη τους29.
Παίρνουν τότε άπό τό κράτος μιά άσπίδα στρογγυλή κι’ ένα δόρυ, κάνουν στρα τιω τικές πορείες στήν ’Αττική καί φυλάνε φρουρά στά φρούρια»28. Κατά τό δεύτερο αύτό χρόνο, οί έφηβοι σχηματίζουν π ε ρ ι π ό λ ο υ ς καί περιπολοΰν γύρω άπό τά φρούρια τών Ελεύθερων, τής Φυλής, τοΰ Ραμνοΰντος. 28 20 306 Ο Δ Η Μ Ο ΣΙΟ Σ ΚΑΙ ΙΔ ΙΩ Τ ΙΚ Ο Σ ΒΙΟ Σ ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΩ Ν Γιά τό Ραμνοΰντα κυρίως, άπό επιγραφές τοΰ τετάρτου αιώνα μαθαίνουμε τη γραφική ζωή τών έφήβων, καθώς καί τίς σχέσεις τους μέ τούς κατοίκους της περιοχής.
«Γ ιά τούς άγρότες καί τούς ψαράδες τοΰ Ραμνοΰντος ή διαμονή στήν περιοχή τους ενός μεγάλου σώματος έφήβων σήμαινε πώ ς θά πουλήσουν τά προϊόντα τών χωραφιών τους καί τά ψάρια τους. 'Η συνεργασία τοΰ δήμου καί τής φρουράς ύπήρξε πολύ στενή... Οί έφηβοι εϊχαν, βέβαια, καθήκοντα στρατιωτικά, άλλά πολύ συχνά άποτελοΰσαν ένα κοπάδι πολύ λίγο πειθαρχημένο... Περισσότερο άπό τίς καθαυτό στρατιωτικές άσκήσεις άρεσαν σ’ αύτούς τούς νέους τά γυμνάσια, συμπλήρωμα άπαραίτητο τής στρατιωτικής τους ζωής. Γ ιά τίς άσκήσεις τους χρειάζονται πολύ λάδι», μά οί πολίτες τοΰ Ραμνοΰντος τούς έδιναν μέ άπλοχεριά. Οί έφηβοι κι* οί άρχηγοί τους τούς εύγνωμονοΰσαν καί τούς στεφάνωναν. Τό μικρό θέατρο τοΰ Ραμνοΰντος γέμιζε άπό ζωή χάρη στούς έφήβους: «Καθισμένοι στίς τιμητικές θέσεις ( τ ή ς π ρ ο ε δ ρ ί α ς) οί άρχοντες τοΰ δήμου καί οί άξιωματικοί τής φρουράς παίρνουν μέρος στά θεάματα πού παριστάνονται έκει», κυρίως σέ άγώνες κωμωδίας: Ό θεός τών Ληναίων εφερνε χαρά στονς δημότες καί στούς στρατιώτες, κοινό χωριάτικο καί κάπως τραχύ, καταλληλότερο γιά τήν άρχαία κωμωδία, παρά γιά τις σοφιστικές λεπτολογίες τών τραγωδιών τον Ευριπίδη...
Οί βροχές είναι σπάνιες καί λίγες, έκτός: άπό μερικές τελείως ξαφνικές, θυελλώδεις καί καταρρακτώδεις πού προκαλουν πραγματικές καταστροφές. Μικρά ποτάμια, δπως ό. *Ιλισός καί ό Κηφισός στήν ’Αθήνα, είναι τόν πιό πολύ καιρό ξερά, μά καμμιά φορά γίνονται ξαφνικά επικίνδυνοι χείμαρροι. Πολύ λίγοι είναι οί ποταμοί πού έ'χουν νερά δλο τό χρόνο, δπως ο Πηνειός στή Θεσσαλία, ο ’Αχελώος στήν ’Ακαρνανία, κι ά ’Αλφειός στήν Πελοπόννησο. Καταλαβαίνει λοιπόν εύκολα κανείς, γιατί σέ μιά χώρα τόσο ξερή τά ποτάμια κι οί πηγές είχαν τόσο μεγάλη σπουδαιότητα πού άπό τά παλιά χρόνια τά είχαν γιά ιερά. Κάθε ποταμός, κάθε ρυάκι ήταν μιά θεότητα, άφου τό νερό τους II ΠΟΛΗ ΚΑΙ II ΤΠΑΙΘΡΟΣ It ήταν άπαραίτητο γιά νά μπορέσουν νά ζήσουν τά φυτά, τά κοπά δια κι οί άνθρωποι.
√ ¶§∞¡∏Δ∏™ /°∏ - Metablogging.gr τρόφιμα που αυξάνουν και μειώνουν τον κίνδυνο για καρκίνο. ΣΕΛ. 59. - ΑΦΙΕΡΩΜΑ. 1968. ΥΓΕΙΑ. Οι νέες περιοχές χρυσάφι στην
PROGRAM KPR Καλωσορίζουμε τα μέλη της Λέσχης Φιλελλήνων Πράγας και τους επισκέπτες του και την Τσεχική Εταιρεία Νεοελληνικών Σπουδών στη ζωντανή μετάδοση
corpus.leeds.ac.uk/frqc/i-el.num ... information visit http://corpus.leeds.ac.uk/list.html - corpus size: 119999985 tokens - lexicon size: 2462329 types 1 3167378 και 2 2334672 να 3