«Іс-қимыл стратегиясынан – Даму стратегиясына» идеясын іске асыру шеңберінде біз Орталық Азия аймағында өзара түсіністік пен құрмет, тату көршілік пен стратегиялық әріптестік атмосферасын нығайту бағытын жалғастыру ниетіндеміз. Бұл мақсаттарға қол жеткізу ең жақын көршілеріміз – Орталық Азия мемлекеттерімен өзара іс-қимылсыз мүмкін емес екені сөзсіз. Қазақстан бұл қатарда өте маңызды орын алады, байыпты саяси, қаржылық, экономикалық, демографиялық әлеуетке ие, сонымен қатар Орталық Азия мемлекеттері мен халықтарын жақындастыруға мүдделі.
Он жылдық үзілістен кейін 2018 жылы Түрікменстанда Аралды құтқару Халықаралық қорының отырысы өтті. Содан кейін Өзбекстанның бастамасымен Арал өңірі үшін БҰҰ-ның адам қауіпсіздігі жөніндегі көпсеріктестік Траст қоры құрылды. Аймақ елдерінің, соның ішінде Қазақстанның қолдауының арқасында 2021 жылдың мамыр айында БҰҰ Бас Ассамблеясы Арал өңірін экологиялық инновациялар мен технологиялар аймағы деп жариялау туралы арнайы қарар қабылдады.
Консультативтік кездесулердің мақсаттары мен міндеттері туралы өте көп және егжей-тегжейлі айтылды. Бұл туралы менің әріптестерім, Орталық Азия елдерінің президенттері талай рет айтқан болатын. Бастама Орталық Азия елдері Сыртқы істер министрлерінің БҰҰ Бас Ассамблеясының 72-сессиясы аясындағы мәлімдемесінде және Орталық Азия мемлекеттері басшылары Консультативтік кеңесінің 2019 жылдың қарашасында Ташкентте өткен кездесудің соңында қол қойылған Біріккен мәлімдемесінде көрініс тапты.
Қазақстан экономикасының трансформациясы
Әңгіме Үшқұдық – Қызылорда темір жолын салу, сондай-ақ Түркістан – Ташкент бағытындағы жоғары жылдамдықты қатынасты іске қосу сияқты маңызды жобалар туралы болып отыр. Соңғы жылдары темір жол және автомобиль жүк тасымалының көлемі айтарлықтай өсті. Әуе қатынасы толығымен қалпына келтірілгенін айта кету керек. Тауар айналымының ұлғаюы, ынтымақтастықтың жаңа бағыттарының дамуы Өзбекстан мен Қазақстан халықтарының мүдделеріне қызмет ететіні сөзсіз. – Қазақ пен өзбек ежелден достық пен келісімде өмір сүрген. Бізді ортақ тарих, мәдениет және дін, ұқсас салт-дәстүрлер біріктіреді. Мәдени-гуманитарлық алмасу елдеріміздің жұртшылығы арасында әрқашан үлкен қызығушылық тудырады.
Бүгін осы бағыттың қисынды жалғасы ретінде біз Жаңа Өзбекстанды дамыту стратегиясын әзірледік. Ондағы орталық орындары ұлтына, тіліне және дініне қарамастан, әрбір азаматтың заңды мүдделері мен әл-ауқатын қамтамасыз ететін халықтық және ізгілікті мемлекет құру, еркін азаматтық қоғамды дамыту, бір сөзбен айтқанда, «Адамның ар-намысы мен қадір-қасиеті жолында» деген басым қағидатымызды толық жүзеге асыру міндеттерін алады. Енді біз өз іс-әрекетімізді «адам – қоғам – мемлекет» жаңа парадигмасы аясында ұйымдастырып жатырмыз. Біз ұлттық экономиканың өсу қарқынын арттыру, жеке секторды ынталандыру және оның үлесін арттыру арқылы экономиканың құрылымында жан басына шаққандағы ішкі жалпы өнімнің тұрақты өсуін қамтамасыз етеміз, сондай-ақ тікелей шетелдік инвестицияларды тарту арқылы 2030 жылға қарай Өзбекстан жан басына шаққандағы табысы орташа деңгейден жоғары бірқатар мемлекеттің қатарына кіре алады. Бұл ретте елімізде тыныштық пен қауіпсіздікті қамтамасыз ету, заңның үстемдігі, әділ әлеуметтік саясатты жүзеге асыру, сондай-ақ рухани-білім саласындағы реформаларды күшейтудегі жұмысымыздың басты өлшемі «Жаңа Өзбекстан – ағартушы қоғам» концепциясы болып қала бермек.
Өзбекстан - Орталық Азияда айбары бар мемлекет
Түркістан мен Шымкентте заманауи тоқыма кәсіпорындары іске қосылып, тұрмыстық техникалар шығарылуда. Ал мұндай мысалдар өте көп. Бүгінде Өзбекстанда қазақстандық капиталдың қатысуымен экономика мен әлеуметтік саланың барлық дерлік бағытын қамтитын 1000-нан астам кәсіпорын жұмыс істейді. Еліміздің өңірлеріндегі филиалдар желісін кеңейтіп жатқан Өзбекстанда қазақстандық «Теңге банкі» екі жылдан астам жұмыс істеп келеді. Химия, фармацевтика өнімдерін өндіру, инфрақұрылымды жаңғырту, ауыл шаруашылығы кластерлерін құру, автомобиль өндірісін жергіліктендіру сияқты көптеген болашағы зор ірі жоба жасалу үстінде. Біздің елдеріміздің геостратегиялық жағдайына сүйене отырып, өзара іс-қимылдың маңызды саласы көлік-логистикалық сектор болып саналады.
Елімізде экономиканың энергия тиімділігін арттыру, көмірсутектерді пайдалануды азайту, жаңғырмалы энергия көздерінің үлесін арттыру бойынша да шаралар қабылдануда. Өзбекстан Арал теңізі құрғауының зардаптарын барынша азайтуға ерекше көңіл бөлуде. Бүгінде оның кеуіп қалған табанына жасыл желек отырғызу бойынша үлкен бағдарлама жүзеге асырылуда. Сонымен қатар Қарақалпақстанды 2020- 2023 жылдарда кешенді әлеуметтік-экономикалық дамыту бағдарламасы жүзеге асырылып жатыр. Өзбекстан осы экологиялық апаттың салдарымен Орталық Азия елдерінің күш-жігерін біріктіру үшін белсенді қадамдар жасауда.
Бұл туралы маған көптеген өзбекстандық таяудағы сайлау науқаны кезінде айтты. Халық бізден достық пен тату көршілік саясатын белсенді жалғастыруды, Қазақстанмен және Орталық Азияның басқа да мемлекеттерімен жан-жақты байланыстарды орнатуды күтеді. Бұл Президент Қасым-Жомарт Тоқаев екеумізге үлкен жауапкершілік жүктейді. Біз ынтымақтастықтың қандай аспектілерін, бұл екі елдің және бүкіл аймақ халықтарының мүдделеріне сай болуы үшін бірінші кезекте қандай жоспарларды жүзеге асыру қажет екенін жақсы білеміз, әлі толық ашылмаған қырын әрқашан ашық талқылаймыз.
Екі халықтың осындай рухани тартылысын қалай түсіндіре аласыз? – Мен сізбен толықтай келісемін. Осы жерде ежелден қатар өмір сүрген халықтарымыздың тарихы бір ғана мыңжылдықпен шектелмейді. Бізді әрқашан достық, өзара қолдау біріктіреді. Біздегі тарих пен өркениет ортақтығы, тілдік туыстық, рухани құндылықтар арамыздағы мызғымас татулық пен келісімді, өзара сыйластықты, елдеріміз бен халықтарымызды одан әрі жақындастыруда маңызды рөл атқарады. Өзбектерде «Узоқ қариндошдан яқин қўшни афзал» («Алыстағы ағайыннан жаныңдағы көрші артық»), қазақтарда «Туысы жақын жақын емес, қонысы жақын – жақын» («Туыстықтан татулық күшті») деген мақал бар. Осы тұрғыдан келгенде, Алла тағаланың өзі бізге баға жетпес нығмет – тату-тәтті өмір сүруді, көршілес, жақсы дос, сенімді серіктес болуды нәсіп етті.
Мирзияев Өзбекстанда адам құқығын жақсартуға уәде берді
Мұндай шоғырлану халықтың өмір сүру сапасын жақсартуға, басқа әлеммен қарым-қатынас пен өзара байланысты жақсартуға көмектесетіні анық. – Орталық Азиядағы күрделі мәселе – Арал экологиялық дағдарысы Қазақстанға және Өзбекстанға тікелей әсер етіп отыр. Оның салдарын азайту үшін қандай жұмыстар атқарылуда? Біздің елдер арасындағы ынтымақтастықта экология мен климаттың өзгеруі қандай орын алады? – Орталық Азиядағы тұрақты дамуды қамтамасыз ету мәселелеріне келгенде, әрине, қазіргі заманның ең өткір экологиялық проблемаларының бірі – Арал апатын да назардан тыс қалдыруға болмайды. Бір кездері әсем су қоймасының су ресурстарын ойланбай пайдалану оның жойылып кетуіне әкеліп соқты, мыңдаған адамға бақытсыздық пен қасірет әкелді. Жағдайды бұрын-соңды болмаған климаттық өзгерістер қиындатуда.
Еркіндік деген не?«Еркін өмір сүру» дегенді қалайтүсінесің
Еркін Наурызбаев QAZAQ AIR компаниясын басқарды